Grupa: Administrator 
Posty: 7596 #1418394
Od: 2012-7-24
| Za: http://marucha.wordpress.com/2013/05/04/afganistan-dziedzictwo-brytyjskiego-imperium-krotka-historia/
Krótki przegląd najnowszej historii Afganistanu pomaga zrozumieć problemy odnoszące się do obecnego kryzysu w tym kraju.
Afganistan jest skomplikowanym miejscem; istnieje tu 20 dużych etnicznych grup i ponad 50 wszystkich, około 30 mówionych języków, chociaż większość mówi pasztuńskim lub/i dari.
Odzwierciedla to geograficzne położenie, kulturowe rozdroże, górskie położenie – to wszystko izoluje różne grupy. W XVIII w., gdy Afganistan formował się jako naród, dwie największe światowe potęgi posuwały się w jego kierunku, z dwóch stron świata. Anglia zajęta była podbijaniem Indii od 1757 do 1857 r.; Rosja rozprzestrzeniała swoją strefę wpływów na wschód – stanęła u granic Afganistanu w 1828 r. Artykuł skupi się na wpływie Anglii i Ameryki na kształt dzisiejszego Afganistanu.
Jednym z najbardziej dochodowych produktów eksportowanych przez Anglię z jej nowej kolonii – Indii – było opium.(1)
Do 1770 r. Brytyjczycy zmonopolizowali produkcję opium w Indiach; spostrzegli, że uprawa narkotyku rozprzestrzeniła się na Afganistan (granica nie została ustalona do 1893 r.). Dost Mohammad, król Afgański, był zbytnio zaprzyjaźniony z Rosjanami. Toteż Brytyjczycy, zaniepokojeni o to i o swój handel narkotykami, wysłali w 1839 r. do Afganistanu ekspedycję wojskową liczącą 12000 żołnierzy w celu zdetronizowania go i zainstalowania własnej marionetki – króla Shah Shoja. Zorganizowali garnizon w Kabulu, jako podporę nowej władzy. Jednak Afgańczycy sprzeciwiali się okupacji i w zimie 1842 r. wyparli Brytyjczyków na wschód. Opuszczający Kabul brytyjscy żołnierze (17000 ludzi) zalegali martwi między Kabulem i Jalalabadem, po bitwie z wojskami afgańskimi.(2)
Dost Mohammad powrócił do władzy; jednak afgański rząd nie miał możliwości ochrony granic i wkrótce Anglia przejęła kontrolę nad wszystkimi afgańskimi terytoriami między Indusem i Hindukuszem, w tym nad Beludżystanem w 1859 r., pozbawiając Afganistan dostępu do morza.(3) Nadal obawiając się Rosjan, Anglicy napadli na Afganistan w 1878 r.; obalili króla i zaprowadzili protektorat. Rozważali pokrojenie Afganistanu, według tego co zrobili w Indiach, na „naukowe granice”, ale z afgańskim rządem jako zwierzchnikiem nad ekonomią i polityką zagraniczną.(4)
Brytyjskie inwazje rozgoryczyły ludność Afganistanu i powstała swego rodzaju ksenofobia wobec zachodnich reform zaprowadzanych w następnych latach przez afgańskich liderów.
W celu utrwalenia swoich osiągnięć, Anglia utworzyła linię Duranda w 1893 r., arbitralną 1500 milową granicę pomiędzy „brytyjskimi” Indiami a Afganistanem, która ustaliła poprzednie terytorialne zdobycze i określiła roszczenia do Północno-wschodnich Prowincji, które przez długi czas były uważane za część Afganistanu. Ta linia została stałą granicą w 1907 r. – podpisano wtedy angielsko-rosyjską konwencję bez konsultacji z rządem afgańskim.(5)
Podzielenie tych ziem, od zawsze uważanych za część afgańskiej ojczyzny, podzieliło także zamieszkujących je Pasztunów, między Indie i Afganistan. Stworzyło to głębokie animozje wśród Pasztunów, które ostały się do dzisiaj. W rzeczywistości wszyscy Talibowie są Pasztunami.
Nigdy potem ani Brytania ani Pakistan nie odzyskały pełnej kontroli nad Północno-wschodnimi Prowincjami – zostały one następnie źródłem islamskiego radykalizmu, na bazie którego powstała Al-Kaida i Talibowie. To w te prowincje dzisiaj posyła się amerykańskie drony i wystrzeliwane z nich rakiety. Te antypatie mają swoją genezę w linii Duranda.
Król Amanullah, o wybitnie antykolonialnych przekonaniach, w 1919 r. wstąpił na afgański tron i, w swojej inauguracyjnej mowie, deklarował Afganistan niezależnym od brytyjskiego „protektoratu”. Próbował odzyskać pasztuńskie ziemie organizując powstania w Północno-wschodnich Prowincjach i wspierał je afgańskimi wojskami. Reagując na te prowokacje, w czerwcu 1919 r., Brytyjczycy ponownie zaatakowali, doprowadzając do trzeciej anglo-afgańskiej wojny. Od razu doszło do pewnych komplikacji więc odpowiedzieli bombardowaniami Kabulu i Jalalabadu z powietrza. Jednak żadna ze stron nie miała sił na długą wojnę, toteż w sierpniu 1919 r. podpisano traktat pokojowy – uzgodniono pełną niepodległość Afganistanu, ale co do linii Duranda status quo.
Tymczasem brytyjska kontrola nad plemiennymi ziemiami pasztuńskimi pozostawała w sferze bardziej życzeń niż w rzeczywistości. Między 1849 a 1900 r. przeprowadzono nie mniej niż 42 operacje wojskowe. Kiedy Amanullah po wojnie 1919 r. dążył do ponownego zjednoczenia, Brytyjczycy odpowiadali bezwzględnymi, krwawymi akcjami pacyfikacyjnymi na Północnych Terytoriach. W 1920 r. miała miejsce pięciodniowa bitwa, w której zginęło dwa tysiące brytyjskich i indyjskich żołnierzy oraz cztery tysiące afgańskich wojowników.(6)
Amanullah stał się „kagankiem” liberalizacji Afganistanu. Podjął drastyczne kroki w kierunku zmian – reformował armię, znosił niewolnictwo i przymus pracy, wprowadzał równouprawnienie kobiet (skasował noszenie kwefów, umożliwił kobietom podejmowanie nauki). Brytyjczycy bali się Amanullaha – ogarniał ich strach na myśl, że liberalizacja afgańskiego społeczeństwa może rozlać się na Indie i zagrozić tam brytyjskim rządom.(7) Toteż zaczęli wspierać reakcyjnych islamistów, aby podminować rządy króla.
W 1924 r. miała miejsce rebelia konserwatywnych islamistów, w przygranicznym miasteczku Khost, która została zdławiona przez afgańską armię. Była to reakcja na królewskie reformy, szczególnie na publiczną edukację dla dziewczynek i większą wolność kobiet. Afgański historyk, Abdul Samad Ghaus, w 1988 r. napisał: „Brytyjczycy byli postrzegani jako winni – jako manipulujący plemionami w celu obalenia króla Amanullaha.”(8)
W 1929 r. wybuchła jeszcze bardziej krwawa rebelia konserwatywnych plemion; Amanullah został zmuszony do ucieczki z kraju. Wielu historyków uważa, że i za tym powstaniem kryli się Brytyjczycy. Według Abdul Ghausa, „Generalnie Afgańczycy byli przekonani, że eliminacja Amanullaha była zaplanowana przez Brytyjczyków, ponieważ… przeszkadzał w ich dalszych interesach.”(9)
Nowy król, Nadir Shah, poddał się brytyjskiemu dyktatowi, mi. akceptując linię Duranda. Brytyjczycy rozpoczęli nową i bezwzględną operację wojskową w 1930 r. Próbowali ponownie przejąć kontrolę nad Północno-wschodnimi Terytoriami. Ofensywa szła kiepsko. Wydawało się, że stracą kontrolę nad Peszawarem na rzecz plemiennych wojowników; jednak w celu uniknięcia porażki rozpoczęli masowe powietrzne bombardowania afgańskich cywili. Profesor MIT, Noam Chomsky, spuentował to w ten sposób, iż „Winston Churchill uważał, że gaz trujący jest w sam raz do użycia przeciwko ‘niecywilizowanym plemionom’ (Kurdom, Afgańczykom w szczególności), gdy poważany brytyjski mąż stanu, Lloyd George spostrzegł, że ‘Nalegamy na prawo do bombardowania czarnuchów’”.(10)
Jedną z najważniejszych przyczyn nieustannej animozji między Afgańczykami a Pakistańczykami zdaje się być nieustanna grabież ziemi afgańskiej przez Brytyjczyków, np. Beludżystanu (leżącego nad morzem) i Północno-wschodnich Terytoriów, oraz przyłączenie jej do Pakistanu, kraju utworzonego przez nich w 1947 r. Brytyjczycy wykluczyli Afgańczyków z rozmów rozbiorowych i porozumienia rozbiorowego, które ukonstytuowało pakistańskie granice na linii Duranda. Sztucznie utworzony podział w 1893 r. to nie wszystko; w dodatku rozbiór zakłócił ekonomię Afganistanu – na stałe pozbawiając go Hindukuszu z dostępem do morza.
W odpowiedzi na rozbiór, afgański rząd utworzył niezależny pasztuński ruch na Północno-wschodnich Terytoriach. W odpowiedzi Pakistan usztywnił swoje stanowisko wobec tych ziem – w 1948 r. znacznie zwiększył tam swoją wojskową obecność. Sprowokowało to afgańskiego króla, Zahira Shaha, do odrzucenia porozumienia w sprawie linii Duranda i domagania się zwrotu tych terytoriów. Kabul zwołał plemienne zgromadzenie (Loya Jirga), które przegłosowało poparcie dla pełnej niezależność plemiennych terytoriów od Pakistanu.
Zgromadzenie zaakceptowało także anulowanie przez afgański rząd wszystkich afgańsko-brytyjskich porozumień co do granic. Amerykanie, na poważnie, zaangażowali się w afganistańskie sprawy tuż po drugiej wojnie światowej. W 1950 r., w ściśle tajnym dokumencie National Security Directive 68, ostrzegano, że Związek Sowiecki przypuszczalnie „dzieli władzę nad światem”.
W 1945 r. USA zaczęły prowadzić programy pomocowe w Afganistanie. Nikita Chruszczow, sowiecki pierwszy sekretarz, napisał w swoich pamiętnikach: „Dla nas było to jasne, że Amerykanie penetrują Afganistan w celu założenia tam bazy wojskowej.”(11) W 1956 r. USA wybudowały zupełnie bezsensowną instalację – Międzynarodowy Port Lotniczy w Kandaharze – która w rzeczywistości była bazą zaopatrzeniową dla amerykańskich bombowców. Wikipedia: „Jako że lotnisko było zaprojektowane jak baza wojskowa, stało się bardziej prawdopodobne, że Stany Zjednoczone mają zamiar użyć go na wypadek wojny z byłym ZSRR.”(12)
Na początku lat 70. XX w. USA zdecydowały, że najlepszym kontrposunięciem wobec sowieckiego „dzielenia władzy nad światem” będzie wspieranie islamistycznego betonu w Afganistanie, który przeciwstawiał się reformom wprowadzanym przez afgański rząd. Według Rogera Morrisa, członka National Security Council [Narodowa Rada Bezpieczeństwa – Ussus], CIA rozpoczęło skrycie wspierać islamskich radykałów od początki 1973 r.(13) Tajny raport departamentu stanu z sierpnia 1979 r.: „interesom USA… będzie służyć upadek obecnej władzy w Afganistanie, bez względu na to jakie to może wywołać skutki na przyszłe reformy społeczne i ekonomiczne w tym kraju.” Fundamentalistyczni islamiści przeciwstawiający się afgańskiemu rządowi, a wspierani przez USA byli znani jako Mudżahedini lub „wojownicy islamu”.
Zbigniew Brzeziński, doradca prezydenta Cartera ds. bezpieczeństwa, po wojnie afgańsko-sowieckiej, przyznał, że CIA potajemnie wspierała Mudżahedinów już sześć miesięcy przed sowiecką inwazją.(14) Według niego, intencją pomocy ze strony Stanów Zjednoczonych było „wepchnięcie Rosjan w afgańską pułapkę… w dniu w którym Rosjanie jawnie przekroczyli granicę, napisałem do prezydenta Cartera: ‘Teraz mamy szansę dać sowietom ich Wietnam’.” Sowieci najechali Afganistan w grudniu 1979 r. także dlatego, że sami wiedzieli o celowych amerykańskich machinacjach w celu obalenia afgańskiego rządu [trzeba jeszcze dodać, że sowieci nie życzyli sobie, by afgańskie opium zalewało ich kraj].
Gdy sowieci przeprowadzili inwazję, USA szybko rozpoczęły dostarczać broń Mudżahedinom. W lutym 1980 r. Washington Post obwieścił, że Mudżahedini otrzymują broń od amerykańskiego rządu. Ilości były znaczne: 10000 ton broni i amunicji w 1983 r. i rosły do 65000 ton rocznie w 1987 r., według Mohammada Yousafa, pakistańskiego generała, który nadzorował tajną wojnę w latach 1983-1987 r. Milton Bearden, szef bazy w Pakistanie w latach 1986-1989, odpowiedzialny za zbrojenie Mudżahedinów, skomentował: „USA walczyły z sowietami aż do ostatniego Afgańczyka.”(15)
Szacuje się iż USA i Arabia Saudyjska przekazały 40 miliardów dolarów w broni i gotówce dla Mudżahedinów po kursie z czasu wojny.(16) Pieniądze przepływały przez Pakistański rząd, który część z nich użył do założenia tysięcy fundamentalistycznych szkół islamskich (madrasów) dla afgańskich uchodźców – dzieci wojennych; szkoły stały się instytucjami formacyjnymi Talibów.(17)
Wielu uczniów madrasów i przyszłych Talibów było afgańskimi sierotami wojennymi, które przeżyły traumę; następnie dorastali w tych małych męskich szkołach, gdzie uczyli się dosłownej interpretacji islamu, sztuki wojny i niczego więcej. Piętnaście lat później, USA było z nimi w stanie wojny – z tymi samymi ludźmi, którzy uczęszczali do madrasów. Ataki 11 IX były przeprowadzone przez tych samych radykałów, których USA wspierały w czasach sowieckiej inwazji. [Ataki te były wewnętrzną robotą rządu USA - admin]
W 2001 r., trzy tygodnie po 11 IX, ówczesny premier Tony Blair „sprzedał” publice powód do wojny – atak na Afganistan zniszczy nielegalny handel narkotykami. W pełnej pasji przemowie, do Partii Pracy, powiedział: „Broń Talibów zakupiono za życie młodych Brytyjczyków, kupujących ich narkotyki na brytyjskich ulicach.”
W rzeczywistości Talibowie zakazali uprawy maku w maju 2000 r. i do czasu inwazji USA-NATO na Afganistan, handel narkotykami w tym kraju zaniknął niemal zupełnie.(18)
Gdy tylko Talibowie zostali obaleni, uprawa maku i produkcja heroiny ruszyła pełnym gazem, bijąc rekordy wzrostu z każdym rokiem; Afganistan został największym dostawcą tego narkotyku na świecie. Produkcja heroiny przez afgańskich rolników wzrosła między 2001 a 2012 r. ze 185 do oszałamiającego poziomu 5800 ton. 90 % tego jest dziś sprzedawana na brytyjskich ulicach; po dwunastu latach „amerykańskiej” okupacji, z heroiny i opium pochodzi połowa PKB Afganistanu.(19)
Milion Afgańczyków zginęło podczas wojny afgańsko-sowieckiej, cztery miliony zostało kalekami. Ponad pięć milionów uciekło za granicę, dwa miliony zostało przesiedlonych.(20) 400000 zmarło w wojnie domowej, 40000 podczas amerykańskiej okupacji.(21) Trzydzieści lat wojny wkomponowuje się w dwa i pół wieku manipulacji przez potęgi zagraniczne, które uczyniły z Afganistanu jeden z najbiedniejszych i najbardziej ekologicznie zniszczonych krajów na świecie.(22)
22 III 2013 r.
źródło: Dana Visalli
przygotował: Ussus
Przypisy:
1. http://en.wikipedia.org/wiki/Opium_Wars
2. Invisible History: Afghanistan’s Untold Story, Paul Fitzgerald & Elizabeth Gould, 2009, pg 34
3. Ibid, pg 38
4. Ibid, pg 45
5. Ibid, pg 54
6. Ibid, pg 60
7. Ibid, pg 63
8. Ibid, pg 62
9. Ibid, pg 63
10. Ibid, pg 65 11. Ibid, pg 94
12. http://en.wikipedia.org/wiki/Kandahar_International_Airport
13. http://original.antiwar.com/james-lucas/2010/03/05/americas-nation-destroying-mission-in-afghanistan/
14. Interview with Zbigniew Brezinski”. Le Nouvel Observateur. Jan. 15, 1998
15. Milton Bearden, “ Afghanistan Graveyard of Empires.” Foreign Affairs, November/December 2001.
16. http://en.wikipedia.org/wiki/Foreign_relations_of_Afghanistan
17. http://www.cdi.org/terrorism/afghanistan-history-pr.cfm “Lessons from History: U.S. Policy Towards Afghanistan, 1978-2001.” 5 October 2001
18. http://www.dailymail.co.uk/news/article-2102158/Heroin-production-Afghanistan-RISEN-61.html
19. http://www.unodc.org/pdf/publications/afg_opium_economy_www.pdf
20. http://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_war_in_Afghanistan#Destruction_in_Afghanistan
21. http://www.scaruffi.com/politics/massacre.html
22. http://www.globalresearch.ca/afghanistan-ecology-and-the-end-of-war/5326749
http://ussus.wordpress.com
_________________
http://www.youtube.com/user/MareczekX5?feature=mhee
http://praca-za-prace.iq24.pl/default.asp |
