Grupa: Administrator 
Posty: 7596 #1153261
Od: 2012-7-24
| Za: http://marucha.wordpress.com/2013/01/23/kleska-powinna-uczyc-madrosci/
Poniżej publikujemy fragmenty wywiadu, jakiego Tomasz Łubieński, pisarz i publicysta, udzielił Polskiej Agencji Prasowej na temat oceny powstania 1863 roku:
Jaka była specyfika zrywu niepodległościowego z 1863 r.? Czym Powstanie Styczniowe różniło się od Powstania Listopadowego?
- To były zupełnie inne powstania, zarówno jeśli chodzi o charakter walk, jak i wnioski, które z tych powstań wynikły. Inna była ich atmosfera i etos. Powstanie Listopadowe to właściwie regularna wojna polsko-rosyjska, w której Polacy niespodziewanie odnosili nawet znaczne sukcesy. Z kolei Powstanie Styczniowe jest desperackim, trochę przypadkowo wywołanym, zrywem. Piosenka powstańcza: „Poszli nasi w bój bez broni” dobrze określa ideę Powstania Styczniowego. Powstańcy uważali, że racja moralna, prawo Polaków do wolności zrównoważą rosyjskie karabiny i armaty. Sądzili, że słuszność sprawy doprowadzi ich do zwycięstwa. Chociaż z drugiej strony myślenie romantyczne wydawało się wówczas nawet racjonalne – jeśli brać pod uwagę tylko stosunek sił, Powstania Styczniowego w ogóle powinno nie być.
Powstanie Listopadowe skończyło się kacem moralnym, wiele regularnych polskich dywizji przekroczyło granice rosyjskiego zaboru. Z przeświadczeniem, że nie wykorzystano szansy na sukces. Powstanie, które wybuchło 33 lata później trwało aż 1,5 roku. Ono „wypaliło się do końca” i od początku nie miało szans.
Jak w Rosji i innych krajach Europy przyjęto wiadomość o wybuchu powstania?
- Wybuch powstania stanowił trudną próbę dla rosyjskich demokratów i liberałów. Byli oni za liberalizacją stosunków w Polsce, ale w ramach Imperium. Tymczasem powstanie oznaczało chęć wybicia się Polaków na całkowitą niepodległość. Prasa rosyjska, nawet postępowa, podnosiła fakt, że powstańcy styczniowi jako awanturnicy szkodzą reformom. Sympatie propolskie słabły, wyjątkiem był przebywający na emigracji rosyjski pisarz i myśliciel Aleksander Hercen.
Gdyby powstała jakaś namiastka państwa polskiego, Polacy próbowaliby odzyskać ziemie sprzed rozbiorów. Niewola polska cementowała wówczas europejski ład; Rosja, Austria i Prusy podzieliły się Polską. Mimo wielu wojen jakiś europejski pokój trwał mniej więcej przez sto lat. Europa się rozwijała, rosły jej imperia kolonialne. Towarzyszył temu ogromny postęp cywilizacyjny. Było to możliwe, mimo że Polski brakowało na mapie.
Żadne państwo w Europie nie było na serio zainteresowany zmianą tego stanu rzeczy. Uważano, że sprawa polska jest wewnętrzną sprawą Imperium Rosyjskiego. Ponadto, los Polski zależał od trzech potężnych państw z wielkimi armiami, co odstraszało siły dążące do europejskich rewolucji wolnościowych.
Stosunek do Rosji był przyczyną podziałów także między Polakami. Jak Pan ocenia politykę zwolennika autonomii w ramach Imperium hr. Aleksandra Wielopolskiego?
- Aleksander Wielopolski, wybitny, odważny polityk próbował przeciwstawić się opinii publicznej i forsował koncepcje sojuszu z Rosją, który przewidywać miał istnienie jakiejś formy autonomicznego państwa polskiego ze spolszczoną administracją. Wybuch powstania oznaczał klęskę takiej polityki, Wielopolski stracił do końca oparcie w społeczeństwie zarządzając brankę, której celem było wcielenie do wojska radykalnie nastawionej młodzieży. Przed przywódcami stronnictw insurekcyjnych stanął problem: co ważniejsze? Dążenie do niepodległości czy uwłaszczenie chłopów, zniesienie pańszczyzny? Choć stronnictwo Czerwonych próbowało przeprowadzić te reformy, wyprzedził ich car (Aleksander II). Stefan Żeromski w opowiadaniu „Rozdzióbią nas kruki, wrony” drastycznie pokazał, że problem narodowy i społeczny „nie rymują się” ze sobą. W ciemnościach, w błocie ginie z kozackiej ręki bojownik o wolność, a chłop ściąga umarłemu bohaterowi buty.
Czy polityka Wielopolskiego miała szansę na sukces? Wydaję mi się, że nie. Była podstawowa sprzeczność, że Polacy i Rosjanie nie mogą być w jednym państwie, prędzej czy później musiało dojść między nimi do rywalizacji – podobnie było w Królestwie Kongresowym, które miało przecież ogromną autonomię. To przyzwyczajenie Polaków do wolności, styl sprawowania władzy przez cara, konflikt wyznaniowy i ekonomiczny – doprowadzały do kolejnych powstań.
Powstanie Styczniowe funkcjonuje w społecznej świadomości jako mit narodowy. Jakie są tego skutki?
- Przywołam tu refleksję człowieka politycznego sukcesu, niemieckiego kanclerza Ottona von Bismarcka, zresztą nieprzyjaciela Polaków, który mówił, że w każdej klęsce jest szansa myślenia o przyszłej wygranej, a zwycięstwo usypia. Niewątpliwie, w odniesieniu do dziejów Polski można nieraz mówić o fascynacji klęską. W polskim XIX w. daje się zauważyć prawidłowość kolejnych walk o niepodległość co parę dziesiątków lat. Bardzo często uczestnicy poprzedniego powstania byli sceptyczni wobec aktualnych zrywów – tak było w przypadku Powstania Listopadowego. Oficerowie napoleońscy, generałowie listopadowi, nie wierzyli w powodzenie walk z Rosjanami. Powstanie Styczniowe na dłużej, bo mniej więcej 50 lat, zatrzymało polskie dążenia do wolności. Stworzyło jednak ich niepodległą legendę.
Z ducha Powstania Styczniowego wywodzi się niejako Powstanie Warszawskie, czyli walka nawet przy niepewnych szansach, jeśli trzeba, mimo wszystko. Klęska walk o stolicę w 1944 r. odegrała ogromną rolę w najbardziej udanym zrywie, jakim było powstanie Solidarności. Jej narodzinom tym razem sprzyjała zarówno sytuacja międzynarodowa, jak i trzeźwe myślenie, aby nie ryzykować walki zbrojnej. Powstawali również i to krwawo, wielokrotnie, m.in. Bułgarzy, Włosi, Hiszpanie i Irlandczycy.
Porównał Pan Powstanie Styczniowe do Powstania Warszawskiego. W czym tkwi podobieństwo obu zrywów wolnościowych?
- Oficerowie, którzy wywołali Powstanie Warszawskie, w większości legioniści, wychowani zostali w duchu Powstania Styczniowego, w kulcie ofiary. Tylko w 1944 r. poniesiono ofiary zbyt wielkie i niestety w dużej mierze poszły one na marne. Wiara, że słuszność sprawy potrafi zrekompensować różnice w uzbrojeniu i przekonanie, że Europa jest niejako moralnie zobowiązana do udzielenia Polakom pomocy wydawała się prawie oczywiste wielu powstańcom, zarówno z 1863 r., jak i z 1944 r. Żadne z polskich powstań nie miało większego znaczenia dla Europy. W przypadku drugiej połowy XIX w., najlepszym momentem na wywołanie antyrosyjskiego zrywu była wojna krymska, kiedy Anglia, Francja, Turcja i Sardynia walczyły z Rosją. Ale na ziemiach polskich nic się wówczas nie działo, a sprawa polska nawet nie stanęła na pokojowym kongresie w Paryżu w 1856 r.
Klęska powinna uczyć mądrości, aby nie podejmować lekkomyślnie walki aby nie niszczyć tego, co już zostało osiągnięte. Zadałem kiedyś pytanie „Bić się czy nie bić”? Uważam, że należy się bić, ale tak, aby odnieść zwycięstwo.
Co by było, gdyby walki z Rosjanami w 1863 r. nie wybuchły?
- Uważam, że walki musiały wybuchnąć; istniał immanentny konflikt między Imperium Rosyjskim a ambicjami polskimi. Jednak gdybyśmy uniknęli zrywu z 1863 r., być może Polska stałaby się ważną, ale integralną już częścią Imperium.
Jakie przesłanie powinno płynąć z obchodów 150-lecia Powstania Styczniowego?
- Budujący był fakt przyjęcia przez Sejm przez aklamację uchwały o uczczeniu 150. rocznicy wybuchu powstania. Niezależnie od jego krytyki, zryw z 1863 r. jest szalenie ważny dla polskiej historii i mentalności. Zawsze znajdą się ludzie, którzy będą twierdzić, że powstania w historii Polski musiały wybuchać – mimo klęsk, które przyniosły. Ta legenda powstańcza niebezpiecznie łączy się z myśleniem, że wszyscy nas opuścili, nikt nam nie pomógł. Skwapliwie zapominamy, że nie tylko nasz naród walczył z bronią w ręku o wolność. To szkodliwe, polskocentryczne, nieładne myślenie.
Rozmiłowanie się w klęsce i pretensja do świata jest według mnie jedną z przyczyn emigracji, która jest polskim zwyczajem co najmniej od 200 lat. Niezależnie od tego, czy w Polsce jest lepiej czy gorzej, nasze myślenie o przegranych powstaniach i braku zrozumienia Polski przez świat, zdaje się przekonywać nas, że jesteśmy pechowym narodem. Nikt nie chce należeć do takiego narodu, nie chce, żeby jego dzieci żyły w kraju, który ma zawsze przegrywać. Najbardziej szkodliwy jest zatem nasz pesymizm historyczny. Oczywiście nie można gloryfikować powstań, należy je rzetelnie badać i wyciągać mądre wnioski.
http://sol.myslpolska.pl
_________________
http://www.youtube.com/user/MareczekX5?feature=mhee
http://praca-za-prace.iq24.pl/default.asp |
